Er is haast geen ander bedevaartsoord ter wereld dat zo’n indrukwekkende geschiedenis heeft.
Volgens de overlevering werd Mariazell op 21 december 1157 gesticht. Na een eerste houten begin (“Zelle”) werd volgens een bouwinscriptie boven de hoofdingang in 1200 begonnen met de bouw van een stenen Romaanse kapel. De eerste vermelding van “Cell” is te vinden in 1243.
In het jaar 1330 is de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Zell benoemd tot veel bezocht bedevaartsoord, in een verklaring van de Salzburger aartsbisschop Friedrich III. Al in 1344 kreeg de plaats marktrechten. Voor Mariazell was de in 1399 verleende volledige aflaat door paus Bonifatius IX van groot belang. Het werd verleend voor de week na de Octaaf van Maria Hemelvaart en leidde tot rituelen en processies, die ook daarna nog in ere werden gehouden en tot in de baroktijd voorkwamen. De hoeveelheid pelgrims nam gestaag toe.
